Nosemoza matek pszczelich

Nosemoza to choroba pszczół powodowana przez sporowce: Nosema apis i Nosema ceranae. Pasożyty te rozwijają się głównie wewnątrz komórek jelita środkowego. W wyniku zarażenie tworzone są liczne spory, które są wydalane razem z kałem. Kolejne osobniki zarażają sie poprzez pobranie spor wraz z pokarmem. Do zarażenia dochodzi także kiedy robotnice nie mają ze sobą bezpośredniego kontaktu i wymieniają tylko pokarm przez siatkę (Smith 2012). Pasożyty te występują nie tylko u robotnic ale także u trutni i matek pszczelich (Alaux i in. 2011).

Matka pszczela może być zarażona przez robotnice, które się nią opiekują (Highes i in. 2009). Nosemoza ma negatywny wpływ na matki pszczele między innymi obniża ich płodność. Dodatkowo chore matki zarażają robotnice w swojej rodzinie (Czekońska, 2000). Do zarażenie takiego dochodzi najprawdopodobniej z powodu zjadania kału matki. Czerwiąca matka pszczela nie jest zdolna do lotu i oddają kał wewnątrz gniazda. Kał ten zjadany jest przez robotnice stanowiące świtę matki. Skład świty zmienia się często dlatego chora matka może zarazić dużą liczbę robotnic. Dodatkowo robotnice ze świty są stosunkowo młode i choroba rozwija się u nich przed śmiercią. Dlatego robotnice te mogą być kolejnym źródłem zrażenia w rodzinie pszczelej.
Można oczekiwać, że w przypadku nosemozy u matki pszczelej wyleczenie rodziny jest niemożliwe do momentu wymiany matki przez pszczelarza lub przez pszczoły. Nie jest do końca jasne jaka jest długość życia matek pszczelich chorych na nosemozę. Według niektórych badań matki zarażone dużą liczbą spor Nosema żyły stosunkowo krótko z powodu cichej wymiany (Furgala, 1962). Natomiast w innych badaniach większość zarażonych matek nie została wymieniona przez pszczoły w czasie 26 dni eksperymentu (Czekońska, 2000).

Nosemoza matek pszczelich nie jest w Polsce rzadkim zjawiskiem. Stwierdzono ją u 7% matek pszczelich sprzedawanych przez hodowców (Czekońska, 2001). Jeszcze większy odsetek nosemozy stwierdzono wśród robotnic opiekujących się matkami w klateczkach wysyłkowych.

W celu wykrycia nosemozy wymagane jest mikroskopowe badanie zawiesiny uzyskanej przez roztarcie odwłoka lub przewodu pokarmowego. W obrazie mikroskopowym chorych pszczół widoczne są charakterystyczne spory.

Bezpłatne badanie jakości matek pszczelich obejmie także obecność nosemozy.

Literatura
Alaux, C., Folschweiller, M., McDonnell, C., Beslay, D., Cousin, M., Dussaubat, C., ... & Le Conte, Y. (2011). Pathological effects of the microsporidium Nosema ceranae on honey bee queen physiology (Apis mellifera). Journal of invertebrate pathology, 106(3), 380-385. https://doi.org/10.1016/j.jip.2010.12.005
Czekońska, K. (2000). The influence of Nosema apis on young honeybee queens and transmission of the disease from queens to workers. Apidologie, 31(6), 701-706. https://doi.org/10.1051/apido:2000154
Czekońska, K. (2001). Quality of honey bee queens commercially available in southern Poland. Journal of Apicultural Science, 45, 5-11.
Furgala, B. (1962). The effect of the intensity of nosema inoculum on queen supersedure in the honey bee, Apis mellifera Linnaeus. Journal of insect pathology, 4(4), 429-432.
Higes, M., Martín‐Hernández, R., García‐Palencia, P., Marín, P., & Meana, A. (2009). Horizontal transmission of Nosema ceranae (Microsporidia) from worker honeybees to queens (Apis mellifera). Environmental microbiology reports, 1(6), 495-498. https://doi.org/10.1111/j.1758-2229.2009.00052.x
Liu, T. P. (1992). Oöcytes degeneration in the queen honey bee after infection by Nosema apis. Tissue and Cell, 24(1), 131-138.
https://doi.org/10.1016/0040-8166(92)90087-N
Smith ML (2012) The Honey Bee Parasite Nosema ceranae: Transmissible via Food Exchange? PLoS ONE 7(8): e43319. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0043319